Ég er kapítalisti. Þ.e.a.s. mér finnst rugl að ríkið standi í því að reka framleiðslufyrirtæki. Ég vil heldur ekki að ríkið reki þjónustufyrirtæki fyrir utan heilbrigðis- mennta- og aðrar velferðarstofnarnir. Mér finnst eðlilegt að hlutir og þjónusta umfram nauðsynjar kosti það sem fólk er tilbúið til að borga. (Hinsvegar held ég að upplýst samfélag sé ekki tilbúið til að borga ósanngjarnt verð.) Ég vil að fyrirtæki skili arði og mér finnst hvorki æskilegt, né tel ég gerlegt að allir lifi við sömu kjör.

Eins mikla óbeit og ég hef á framkvæmd kapítalismans, get ég ekki annað en kyngt því að þessar skoðanir gera mig að kapítalista. Og nú myndu flestir sem þekkja mig segja að ég sé að misskilja hugtakið því allt sem ég stend fyrir sé í eðli sínu barátta gegn kapítalisma,

Málið er að það er bara ekkert rétt. Barátta vinstri manna og anarkista gegn einkavæðingu og stórfyrirtækjum er nefnilega fyrst og fremst gegn vondu siðferði. Þótt mér finnist rugl að ríkið reki símafyrirtæki eða sjái landanum fyrir afþreyingarefni, álít ég líka að frelsi markaðarins takmarkist af rétti annarra. Af rétti fólks til að nýta landið sem það býr á til að sjá sér farborða og búa við heilsu og öryggi. Af rétti komandi kynslóða til að taka við jörðinni í nýtingarhæfu ástandi. Af rétti okkar allra til að njóta óspilltrar náttúru því hreint loft, hreint vatn og fegurðin sjálf eru sannarlega lífsgæði. Um fyrirtæki á semsagt að gilda sama lögmál og um fólk; enginn hefur rétt til að skaða aðra.

Það gefur auga leið að fyrirtæki sem virða rétt annarra geta aldrei vaxið svo mikið að þau verði að voldugu skrímsli. Hagkerfi sem fygldi þessari einföldu siðferðisreglu gæti aldrei orðið stórt. Það gæti aldrei mokað mjög miklu fé undir mjög fáar manneskjur. Hinsvegar myndu þeir snjöllu og duglegu bera dálítið meira úr bítum en þeir værukæru og það yrði alltaf einhver hvati til að auka hagkvæmi og þægindi. Á endanum myndi slíkt samfélag bera svo sterkan keim af anarkisma að það yrði hægt að henda hinu ógeðfellda fyrirbæri ríkinu og reyndar þyrfti bara að gera það sem allra fyrst því ríkið hefur sannarlega stutt stórfyrirtæki í því að öðlast æ meiri völd og misnota þau, í stað þess að veita þeim aðhald.

Sumir myndu segja að áhersla mín á að allir eigi rétt á mat, húsaskjóli, heilsugæslu og menntun, geri mig að krata eða jafnvel sósíalista. Það má leiða rök að hvorutveggja en þar sem hrifning vinstri manna á ríkisvaldinu vekur mér beinlínis óbeit get ég miklu fremur flokkað mig sem hægri mann. Bæði kratismi og sósíalismi gætu hinsvegar skilað ágætu samfélagi ef réttur fólks til að stjórna sér sjálft væri virtur. Þar með yrði ríkisbáknið óþarft því hlutverk þess í huga vinstri manna er að hafa vit fyrir almenningi.

Ég held reyndar að hvaða stjórnmálastefna sem er gæti dugað til þess að byggja upp nokkuð mannúðlegt og gott samfélag svo fremi sem menn virtu rétt annarra til frelsis og afkomu. Og reyndar held ég að allar stefnur endi í anarkisma ef réttur annarra er virtur. Það er vegna þess að anarkismi er í kjarna sínum sú skoðun að annað fólk sé hvorki yfir þig hafið né undir þig sett. Þessi einfaldi sannleikur er þegar upp er staðið það eina sem greinir anarkisma frá öllum öðrum stjórnmálakenningum og það eina sem gæti gert einhverja þeirra nothæfa.

———-

Umræður: