Ég hef tvisvar sinnum á síðustu 7 árum fengið senda spurningarkönnun í pósti. Í báðum þessum kannana var gefinn upp svarmöguleikinn “það breytir ekki máli”.
Voðalega finnst mér þetta ljótt málfar og stórfurðulegt að slíkar ambögur komi frá virtum fyrirtækjum. Ég býst reyndar ekki við að álit mitt breyti neinu um málfar landans en það skiptir máli hvernig texti sem fer inn á þúsundir heimila er orðaður.
Nokkur brögð eru að því að fólk rugli saman föstum orðasamböndum með svipaða merkingu. Eitt hroðalegt dæmi sem virðist vera að ryðja sér til rúms í íslensku málfari er spurningin út á hvað snýst þetta? Merkingarlega er þetta ótækt. Jörðin snýst um sólina og um sjálfa sig en ég veit engin dæmi þess að hlutir sem snúast, snúist út á eitthvað annað. Forðumst samslátt af þessu tagi. Segjum frekar um hvað snýst málið? Eða út á hvað gengur það?
Fleiri dæmi um algengar samsláttarvillur af þessu tagi:
Oft er málsháttum og orðatiltækjum líka slegið saman og það getur orðið frekar klúðurslegt. Ég man eftir viðtali við mann sem hafði leitað til sveitarfélagsins vegna tiltekins máls en sagðist hafa talað fyrir tómum eyrum.
Sögnin að ske er dönsk að uppruna en hefur fest rætur í íslensku málfari. Þessi sögn á sama rétt á sér og önnur tökuorð en mér finnst slæmt hve oft hún er notuð í annarri merkingu en íslenska sögnin að gerast.
Hvað er um að ske er að mínu viti röng málnotkun vegna þess að sögnin að ske, merkir alls ekki það sama og sögnin að vera. Einhverju sinni spurði ég hóp unglinga í 9. bekk hvort væri hægt að nota annað orðalag en hvað er um að ske? Einn úr hópnum taldi heppilegra að segja hvað er í gangi? Ég er því sammála að það er skárra, en fallegra finnst mér að segja: Hvað er að ske? Hvað er að gerast? Hvað er um að vera?
Annars er engu líkara en að merking sagnarinnar að gerast sé óljós í hugum sumra Íslendinga. Eitt sinn fól ég fyrrnefndum bekk að leiðrétta setninguna hvað skeði fyrir Helgu? Ég hafði heyrt marga úr hópnum nota sögnina á þennan hátt en hélt að það væri merki um tískusveiflu í málfari eða kannski kæruleysi. Það runnu þó á mig tvær grímur þegar ég sá að meirihluti barnanna var sammála um að rétt útgáfa af þessari setningu hlyti að vera hvað gerðist fyrir Helgu?
Leiðréttum þessi ósköp hjá börnum og unglingum. Kennum þeim að nota sögnina að gerast á réttan hátt. Hvetjum þau til að segja hvað kom fyrir Helgu? eða bara hvað gerðist?
Mér finnst satt að segja ótrúlegt hve margar konur senda póst á spjallþræðina á femin.is, kvarta undan verkjum í móðurlífi, einkennilegri útferð og öðrum merkjum um að ástæða sé að leita til læknis, og biðja aðra notendur vefsins um skýringar og ráð. Halda áfram að lesa
Mér þykir það furðuleg auglýsing sem prýðir strætisvagna Reykjavíkurborgar þessa dagana. Mynd af kúlupenna og texinn: „Þú ert það sem það sem þú borðar.“ Undirskriftin er „Parker“.
Ætli sé með þessu verið að hvetja fólk til að borða fleiri Parkerpenna? Eða er fólk sem nærist skynsamlega líklegra til að kaupa Parkerpenna en aðrir? Eða er verið að benda á það hvílíku kostafæði Parkerpennar séu aldir á? Nú er einkennismerki Parkerpennans ör. Ætli Parkerpennaeigendur séu slyngari veiðimenn en gengur og gerist eða er oddur Parkerpennans svo skarpur að hann megi nota til dýraveiða?
Athugasemdir