Það er að bera í bakkafullan læk að gagnrýna forystu Samtaka Atvinnulifsins. En vegna þess hvers konar forarvilpu forysta þeirra samtaka reynir að búa til með áróðri sínum veitir ekki af að viðhalda sírennsli af fersku vatni yfir hana, og þá er betra að ferska vatnið flói út fyrir en eiga á hættu að forin kaffæri okkur. Halda áfram að lesa
Greinasafn fyrir merki: Auðlindir
Einkarekstur, orkuauðlindir og Samfylkingin
Magnús Orri Schram skrifar grein í Fréttablaðið í dag um einkarekstur og orkuauðlindir. Ekki er ljóst hvort hann lýsir hér stefnu Samfylkingarinnar, en gott væri að fá það á hreint.
Rétt er að taka fram í upphafi að undirritaður er fylgjandi einkarekstri í atvinnulífinu hvar sem hann virkar vel, en alls ekki þar sem hagsmunum almennings er betur borgið með opinberum rekstri. Það er hins vegar ýmislegt athugavert við þá afstöðu sem birtist í grein Magnúsar. Þar á meðal er „röksemdafærslan“ sem hann beitir þegar hann segir eftirfarandi:
Það væri óskynsamlegt að stofna Útgerðarfélag Ríkisins sem sæi um þorskveiðar í Faxaflóa, og því er það ekki sjálfgefið að best væri að opinberir aðilar sjái um að bora eftir jarðgufu við Svartsengi.
Miklu betri leið til að tryggja almannahagmuni er að stytta lengd nýtingarsamninga við einkaaðila niður í 35 ár í stað 65 ára, og að tryggja að þjóðin fái góðan arð af nýtingu auðlindanna.
Þetta „því“ sem stendur í fyrri málsgreininni bendir til að Magnús telji að staðhæfingin um óskynsemi þess að ríkið stundi fiskveiðar leiði af sér að ekki sé sjálfsagt að ríkið bori eftir gufu. Þarna á milli er ekki röklegt samband og leiðinlegt að sjá slíkan blekkingaleik.
Þótt við tækjum undir að óskynsamlegt væri að láta ríkið sjá um þorskveiðar í Faxaflóa, og jafnvel þótt við föllumst á að ekki sé sjálfgefið að opinberir aðilar nýti gufuna í Svartsengi, þá leiðir heldur engan veginn af því að leiðin sem Magnús leggur til sé „miklu betri“ til að tryggja almannahagsmuni. Það er nákvæmlega ekkert sem segir að það gerist með því að stytta nýtingarsamninga niður í 35 ár, og það er nákvæmlega ekkert sem segir að „þjóðin fái góðan arð af nýtingu auðlindanna“ með því að leigja nýtingarréttinn til einkaaðila, hvort sem það er til langs eða skamms tíma. Alveg sérstaklega virðist ólíklegt að verð á orku í heiminum muni lækka næstu áratugina (vegna síaukinnar eftirspurnar og sífellt dýrari olíu), og í því ljósi er ekkert sérlega trúlegt að það sé skynsamlegt að selja orku til margra áratuga í senn, eins og gert hefur verið til stóriðju hér, og eins með sölunni á HS Orku.
Auk þessa er þetta afar óheppileg ábending um þorskveiðarnar, því þótt til séu vel rekin útgerðarfyrirtæki á Íslandi keyrði greinin í heild sinni sjálfa sig nánast í gjaldþrot á síðustu árum fyrir hrun og stendur nú uppi með gríðarlegar skuldir.
Magnús segir líka
Þá er líka ósvarað hvort æskilegt sé að skattgreiðendur skuli bera áhættu af fjárfestingu í orkuvinnslu fyrir stöku stóriðjuverkefni.
Þessu er auðvelt að svara: Sú áhætta sem felst í fjárfestingu í orkuvinnslu er ekki sérlega mikil, og alveg sérstaklega er hún hlutfallslega mjög lítil fyrir ríki sem rekur alla orkuvinnslu landsins sjálft. Þetta er því engin röksemd gegn opinberum rekstri í orkugeiranum.
Magnús klykkir svo út með þessu:
Þannig eigi að gilda sömu reglur um orkuauðlindir og auðlindir sjávar.
Fyrir þessu eru alls engar röksemdir færðar, þótt ljóst megi vera að hér sé að mörgu leyti um gerólíka hluti að ræða.
Þar sem Magnús færir engin rök fyrir máli sínu læðist að manni sá grunur að hér sé ekki um að ræða afstöðu sem byggð er á þekkingu og ígrundun, heldur trúarsetningar. Þessar trúarsetningar um ágæti einkarekstrar á öllum sviðum höfum við séð í ríkum mæli í marga áratugi, ekki síst síðustu tíu árin eða svo, og þær ganga gjarnan undir nafninu „frjálshyggja“ (sem er allt of fallegt nafn á þá ljótu útfærslu sem leitt hefur til ofsagróða ýmissa pilsfaldakapítalista).
Reynslan af einkarekstri á Íslandi síðustu fimmtíu árin að minnsta kosti er að hann hafi í mjög mörgum tilfellum (t.d. í bankarekstri og olíusölu) verið einokun eða fákeppni útvaldra valdablokka, í skjóli ríkisins. Reynslan síðustu tíu árin er hins vegar að einkarekstur margra stórfyrirtækja rústaði efnahagskerfi þjóðarinnar, og kom þúsundum saklauss fólks á vonarvöl.
Það er rétt að endurtaka að undirritaður er fylgjandi einkarekstri, og sem minnstum afskiptum ríksins, alls staðar þar sem það á við, og ég tel að með góðu umhverfi og leikreglum geti það átt við stóran hluta atvinnulífsins (en þó varla orkuvinnslu og veiturekstur).
En ef Samfylkingin ætlar að boða fagnaðarerindi einkarekstrar sem trúarsetningu á rústum íslensks efnahagslífs, áður en hún hefur sýnt nokkra tilburði til að taka til í rústunum, og meðan ekkert bendir til annars en að sömu valdablokkirnar muni í aðalatriðum halda áfram að maka krókinn hér, þá er það ágeng spurning hvert við eigum að snúa okkur sem teljum okkur vera frjálslynt og (hóflega) markaðssinnað félagshyggjufólk.