Þann 16. ágúst 2003 birti ég pistil um trúmálaumræðu á Annál. Efnið er sígilt en pistillinn var allt of langur til að henta sem bloggfærsla. Ég hef nú lagfært pistilinn lítillega og skipt honum niður í viðráðanlegar einingar sem ég ætla að birta hér á næstu dögum. Hér kemur fyrsti hlutinn og hér er tengill á pistlaröðina.
Þessvegna er skynsamleg trúmálaumræða illmöguleg
Ég held að málefnalegar umræður trúaðra og trúlausra um trúmál séu nánast útilokaðar. Ástæðan fyrir því er ekki bara sú að trúmenn og trúaðir vilji ekki halda uppi málefnalegri umræðu og leitist við að niðurlægja og særa andmælendur sína heldur ekki síður sú að við lifum og hrærumst í ólíkum hugsanakerfum.
Ég er trúlaus. Ég skil ekki hugsanagang trúmannsins og get því ekki útskýrt hann. Ég get hins vegar útskýrt hvers vegna trúlausir halda því gjarnan fram að guðshugmyndin og þar með öll trú sé ekkert annað en rakalaust bull.
Okkur finnst trúin í fullri í einlægni fáránleg
Þegar við tölum um trú sem þvælu er það yfirleitt ekki af því að við viljum særa þá sem trúa. Okkur finnst guðshugmyndin í fullri einlægni vera fáránleg. Ekki bara kjánaleg, heldur fáránleg í þeim skilningi að hún gengur ekki upp. Ég skal útskýra hvers vegna og ég tek fram að ég er ekki að þessu til að gera lítið úr trúuðu fólki heldur vil ég varpa ljósi á ástæðurnar fyrir því að þessar umræður ganga svona illa.
Í stuttu máli
Hugmyndin um guðdóminn er grundvöllur allrar trúar. Hugmyndir manna um Guð eru vissulega mismunandi en sú hugmynd sem ég geng út frá þegar ég ræði trúmál er sú sem ég tel að hafi mótað trú flestra trúaðra Íslendinga.
Samkvæmt þeirri hugmynd er Guð yfirnáttúruleg vera. Hann er alvaldur, alvitur, almáttugur og algóður. Hann er eilífur, án upphafs og endis, hann er skapari veraldarinnar eða að minnsta kosti frumorsök þess að heimurinn varð til. Hann er gæddur vilja, hugsun og tilfinningum. Hann hefur sett mannkyninu ákveðin markmið, upplýst okkur um vilja sinn og tilgang með opinberun t.d. í gegnum rit, mannlega sendiboða eða kraftaverk, og fleytt okkur þannig áfram siðferðilega og menningarlega. Jafnframt hefur hann gefið manninum frjálsan vilja, val um að hlýða boðum hans eða óhlýðnast.
Ástæðan fyrir því að ég trúi ekki á þessháttar Guð er sú að hugmyndin samræmist ekki þeirri rökhugsun sem ég hef lært. Tilvist þess yfirnáttúrulega stenst engin rök og útskýrir ekkert.
Andleg reynsla
Einu rökin sem hníga að tilvist einhvers sem ekki er efnislegt er svokölluð „andleg reynsla“ sem engan veginn er hægt að færa sönnur á. Öll vitneskja og sennilega öll reynsla mannsins er bundin náttúrunni, efni og orku, því sem hægt er að mæla, skýra eða rannsaka. Engin sönnum hefur fundist fyrir neinu sem tengist andaheiminum. Ég trúi þessvegna ekki á hið yfirnáttúrulega. Ég held að við eigum bara eftir að finna náttúrulegar skýringar á því sem okkur finnst skrýtið.
Alveg hægt að trúaðir tali við trúlausa – sleppa bara trúartalinu sem þeir verða líklega aldrei sammála um og tala frekar um eitthvað annað og allir sáttir. Mér finnst að fólk geti bara geymt hjá sér á hvað það trúir í stað þess að reyna að fá næsta mann til þess að láta af sinni sannfæringu. Það er svo margt annað sem gaman er að tala um.
„Einu rökin sem hníga að tilvist einhvers sem ekki er efnislegt er svokölluð “andleg reynsla” sem engan veginn er hægt að færa sönnur á.“
Ef hægt væri að færa sönun á andlegri reynslu að þá væri það ekki trú leingur því þá ertu komin út í vísindi, vegna þes að þá er hægt að sanna eitkvað sem viðkomandi hefur geingið í gegn um.
Þá veistu hlutin og getur fært rök fyrir honum, að vita og að trúa er ekki það sama með öðrum orðum.
Ég held að það sé álíka hátt hlutfall trúaðra sem trúir á þann hátt sem þú lýsir og hlutfall vinstri manna sem trúir að VG sé sannleikurinn. Trú er tilfinning, það sem við trúum að sé rétt, líkt og með pólitískar hugsdjónir. Það þarf samt ekkert endilega að vera stefnuskrá VG, Sjálfstæðisflokksins eða Biblían. Sumir trúa á tilvist álfa eða annara náttúruvætta, alheimsorku……Það þurfa ekkert allir að vera inní römmum hvort sem þeir eru trúaðir, pólitískir eða eitthvað annað. Munurinn á þeim sem trúa að það sé „eitthvað“ sem við skiljum ekki og að biblían sé sannleikurinn er svipað og munurinn á jafnréttissinnum og feministum, sumir eiga erfitt með að sjá mun þar á. Það heyrist bara minna í jafnréttissinnum og semí-trúuðum. Eru margir en treysta sér ekki í umræðuna verandi ekki alveg með sannleikann á hreinu meðan handhafar hins eina sanna sannleika hrópa hærra. Sumir trúlausir eru líka með hinn eina sannleika á hreinu meðan aðrir pæla lítið í þessu og finnst trú annarra ekki skipta sig neinu máli.
Meiri umræður hér https://www.facebook.com/eva.hauksdottir.pistillinn.is/posts/10151650000272963.
Ég er trúaður en þekki ekki þann Guð sem þú lýsir. Þú segir hann hafa vilja og tilfinningar en það er svipað og að tala um auglit Guðs eða hendi Guðs. Ég er viss um að hann hefur hvorki hendur né augu eins og við þekkjum fyrirbærin. Guð talar til okkar með táknum sem við verðum vör við eða ekki því við getum aldrei skilið hann með skynseminni. Trekk í trekk koma (oftast) trúlausir vísindamenn með útskýringar á heiminum en þær duga aldrei lengi, þær breytast eða eru aflagðar fyrir nýjar. Ég blæs á viðleitni þeirra að útskýra heiminn sem vélrænt fyrirbæri þar eitt tekur við af öðru í rökréttri röð.
Edward Lorens og félagar kynntu rannsóknir sínar og Kaos kenningar uppúr 1950 og ég hélt í einfeldni minni að þeir hefðu endanlega gengið frá öllum draumórum vísindamannanna um heim þar sem eitt tekur við af öðru í einhverju nauðsynlegu orsakasamhengi og rústað viðleitni þeirra að smætta vitundarlíf mannsins í skynheim sem takmarkast við vélrænar búksorgir.
Vísindamenn vita lítið sem ekkert um vitundarlíf og meðvitund mannsins eða hvernig hún tengist efnisheiminum sem virðist vera uppbyggður af einhverskonar kraftsviðum þar sem allt gerist samtímis. Þar ríkir Guð, kraftaverk hans og galdur og eilífðin sem er okkar ágæta heimili.
Við erum á gjörsamlega öndverðum meiði og ég ásaka þá vísindamenn sem deila þinni skoðun um heilaþvott og kúgun. Þeir viðhalda grunnhugmynd Heraklítusar um hreyfingu, tíma og rúm og hafa haldið okkur í fangelsi tímans í 2.500 ár í stað þess að gefa hugmyndum Paramenides gaum sem hélt því fram (réttilega) að tími, rúm og hreyfing væru einfaldlega ekki til.
Ástæða þess að ég er trúlaus er sú staðreynd að guð kristinna manna er fyrrum höfuðgoð föníka EL að nafni. Gyðingar breyttu nafni hans í Yahweh uppúr 900 fyrir krist og lögðu blátt bann við því að nefna nafn guðs upphátt eftir það til að eyða upprunanum. Hann hét Seifur hjá grikkjum og Júpíter hjá rómverjum. Egyptar kölluðu hann Amen Ra. Sonur hans Jesú frá Nazaret er cut paste kokteill. Hannn er heilaspuni fornaldarklerka því elstu mannvistarleifar sem fundist hafa í Nazaret eru rómverskar grafir frá árinu 70 eftir meintan burð hans. Auk þess var Bethlehem í eyði árið 0 og hafði verið í eyði um árabil samkvæmt niðurstöðum fornleifarannsókna Fornleifastofnunar Ísrael.
Hvað varðar trúarupplifanir þá eiga þær sér stað í hægra gagnaugablaði, nánar tiltekið þar sem flogaveikin býr og samanburðarrannsóknir á sýnum og heyrnum sjáenda kristindómsins í gegnum aldirnar annarsvegar og ofskynjunum og órum flogaveikisjúklinga á geðsjúkrahúsum austan hafs og vestan síðastliðin 100 ár hinsvegar, leiddu í ljós að um nákvæmlega sama fyrirbæri er að ræða. Trúartilfinning er sem sagt fyrsta stig flogaveiki (temporal lobe epilepsy).
Vilji trúlausir upplifa þennan sturlaða sýndarveruleik trúaðra manna má kaupa tæki á netinu sér til skemmtunar sem skýtur rafsegulspúlsum gegnum gagnaugað, inní heilasvæði trúflogaveikinnar og kveikir á henni. Þessi púls er kallaður Tómasarpúlsinn eftir vísindamanninum við Stanfordháskóla sem datt í hug að búa tækið til eftir að hafa skoðað andans menn af öllum túarbrögðum í djúpri bæn eða trans með aðstoð heilaskanna. Púlsinn framkallar tilfinningu um nánd andaveru, síðan kemur eilífðartilfinning, þar næst hljómar glockenspiel, menn sjá svo allskonar með vængi og að lokum drynur djúp bassarödd sem segir „Þú ert minn elskaði sonur“ eða dóttir eftir atvikum.
Þess má svo geta í lokin að Júlíus Caesar var flogaveikur. Stjarfaflogs sýnir hans hétu vitranir í munni klerka hans og komu frá goðunum. Var krankleikinn vel þekktur um allt rómaveldi á þessum tíma sem maladia sacra eða heilaga veikin.
Hann var reyndar líka Konungur Konunganna ( keisari ), Frelsarinn Smurði ( Salus Liberator á latínu, Jesús Messías á hebresku), sonur guðs og sjálfur lifandi guð. Var tilbeðinn eftir dauða sinn um aldir. Hann var líka fæddur af meyju því hann var tekinn með keisaraskurði en konur voru taldar meyjar þar til þær höfðu fætt. Hann stillti veður og vötn, breytti vatni í vín og reisti menn upp frá dauðum. Sagði fylgið mér (insectare me), gekk á vatni, steig upp til himna og situr til hægri handar hásætis föður síns Júpíters enn í dag.
Júpíter er myndað af orðunum deus og pater og þýðir Guðfaðir.
Sonur minn er mi filio á latínu og dóttir mín er ma fia.