Í umræðunni um hina alræmdu klámvæðingu og hlutgervingu kvenna, ber nokkuð á þeirri hugmynd að það sé nýnæmi að karlmenn líti á konur sem kynferðisleg þarfaþing. Í gær sá ég umræðu á netinu þar sem sú skoðun kom fram að í gamla daga hafi karlremba birst í því að líta á konur sem passivar og hjálparvana verur sem óþarfi væri að spyrja álits en í dag líti karlrembur ekki á konur sem viðkvæmar verur sem þarfnist verndar, heldur sem kynlífsleikföng.
Ég efast um að þarna hafi orðið nokkur stökkbreyting á. Lítum aðeins á þá dægurlagatexta sem fyrri kynslóðir ólust upp við. Ómar Ragnarsson söng um töffarann sem fór á sveitaball og gafst næði „til að gramsa þar og kjamsa þar á kjömmunum, jafnvel á ömmunum“. Gaurinn á fraktskipinu fékk sér „nýja í næstu höfn“ og allar stúlkurnar á ballinu brostu þegar þeim var boðið að dansa eftir því lagi og öðrum með álíka textum. Einsi kaldi úr Eyjunum og gaurinn sem vann við Sigöldu, þeir voru nú aldeilis svalir piparsveinar með heila kvennahjörð á hælunum. Í dægurlagatextum 20. aldarinnar eru konur sem ekki bíða heima, eins og litla, sæta ljúfan góða, stórvarasamar og oftar en ekki upprunnar og búsettar erlendis. Mærin frá Mexíkó, MaRíaMaRíaMaRía á Ítalíu og senjóríturnar suður á Spáni, það voru sko dræsur í lagi, ærðu menn af losta en voru ekki í neinum giftingarhugleiðingum.
Á þeim tíma mátti ekki segja mella í útvarpi og já textarnir eru grófari í dag. En í fullri hreinskilni; er einhver eðlismunur á þeim hvötum sem liggja að baki þessum textum og þeim illa orta hroða; „Við elskum þessar mellur?“ Ég sé ekki betur en að eitthvert hlutfall karlmanna hafi á öllum tímum gengist upp í imynd kvennagullsins, töffarans sem er umvafinn kvenfólki og dreifir sæði sínu sem víðast án þess að taka nokkra ábyrgð gagnvart konunni. Og á öllum tímum hefur eitthvert hlutfall stúlkna þjónað þessum töffurum, ýmist gegn greiðslu eða í sjálfboðavinnu. Aðal nýlundan í þessum efnum er sú að færri konur taka því brosandi að karlar líti á það sem sjálfsagðan rétt sinn að gramsa í þeim og kjamsa á þeim. Kannski hefur hlutfall þessarra lauslátu piparsveina hækkað, ég skal ekki um það segja. En ef svo er, er þá víst að einu skýringanna sé að leita í klámvæðingunni?
Er einhver eðlisbreyting sýnileg?
Áður fyrr tókust á tvær kvenímyndir, mellan og madonnan. Feministar steyptu madonnunni af stóli. Það þykir ekki lengur göfugt að vera litla, sæta ljúfan góða sem verður glöð og góð þegar hann Jón kemur loksins heim eftir að hafa heimsótt viðsjárverðar senjórítur suður á Spáni. Í dag fara almennilegar konur í háskólann, taka þátt í að móta samfélag sitt og framfleyta sér sjálfar, þær þurfa ekki á karlmanninum að halda nema að því marki sem hann er ánægjulegur félagsskapur. Madonnan dó.
Mellan lifir aftur á móti góðu lífi en ólíkt madonnunni gegnir hún hlutverki fyrir sjálfsmynd unga piparsveinsins (sem er reyndar ekkert ungur lengur). Hún er ennþá einnota, þessi nýja í næstu höfn en fórnarlambsvæðingin virðist samt ganga öllu verr í dræsuna en hin alræmda klámvæðing. Manni dettur jafnvel í hug að hún eigi ekkert sérstaklega bágt í allri þessari hlutgervingu.
Það er ekkert nýtt að karlar njóti virðingar fyrir fjölþreifni sína en áður fyrr þurftu ókvæntir karlmenn að hafa dálítið fyrir því koma sér upp orðspori kvennagulls. Ungi maðurinn þurfti að eltast við stúlkur, lofa þeim framtíðarsambandi eða allavega gefa sterklega til kynna að hann hefði áhuga á þvi. Skyndikynni komu til greina en þar sem stúlkunni var annt um mannorð sitt, þurfti pilturinn að gefa drengskaparloforð um að segja ekki frá og þar með var bara hálfur sigur unninn. Til hvers að koma sér upp afrekaskrá ef má ekki gera hana opinbera? Eina leiðin til að lifa reglulegu kynlífi án þess að fara í felur og/eða borga fyrir það, var sú að kvænast með allri þeirri ábyrgð sem því fylgdi.
Í dag getur karlmaður búið á hótel mömmu fram undir fertugt án þess að þurfa að taka neina ábyrgð gagnvart fjölskyldu og heimili. Jafnvel þótt hann eigi börn þarf hann ekki að búa með þeim eða sinna þeim frekar en honum sýnist. Ef fólk stofnar til sambúðar en verður óánægt, er auðvelt að slíta henni. Konan heldur íbúðinni og börnunum, karlinn fer heim til mömmu (ókei þetta er að breytast, en hjá minni kynslóð var þetta reglan). Áður fyrr var tilgangur sambúðar að hluta til að tryggja karlinum reglulegt kynlíf og konunni veraldlegt öryggi og tækifæri til að stunda kynlíf án þess að verða að úrkasti fyrir vikið en í dag þurfa konur hvorki að óttast óumbeðna óléttu né hafa áhyggjur af því að mannorð þeirra verði dregið niður í svaðið þótt þær verði uppvísar að því að hafa kynhvöt. Í dag mega konur stunda kynlíf með hverjum sem þeim sýnist og karlar þurfa ekki að lofa þeim neinu í staðinn. Ég held satt að segja að það þurfi enga klámvæðingu til að menn túlki þetta á þann veg að úti um allar þorpagrundir séu ókeypis mellur og um að gera að hjakkast á þeim fyrst engir skilmálar fylgja.
Og stúlkurnar? Af hverju eru þær til í þetta? Riddaranum var steypt af stalli, Gilligillihlæhlæ og félagar eru ekki að fara að kvænast þeim, sjá fyrir þeim, annast þær í hjálparleysi sínu og segja þeim hvað þær eigi að kjósa. Enda hafa þær engan áhuga á svoleiðis sambandi. Og hvað vilja þær þá? Eru þær virkilega til í að vera mellur án þess að eiga von um hreppa fenginn? Finnst þeim bara allt í lagi að gauranir riðlist á þeim og segi svo „við elskum þessar mellur“? í fleirtölu? Enginn hringur? Ekkert framtíðarplan? Er það það sem þær vilja? Það lítur út fyrir það og að sjálfsögðu hlýtur það bæði að vera afar slæmt og klámvæðingunni að kenna.
Eða hvað?
Getur verið að þetta sé eitthvað flóknara? Að þær sem eltust við Einsa kalda úr Eyjunum hafi ekki allar dreymt um að giftast honum og eignast með honum börn? Getur verið að ungar konur í dag upplifi bara ekkert meiri hlutgervingu en kvennahjörðin í Búðardal sem ýlfraði á eftir Sigöldugaurnum? Eru þessar stúlkur sem sætta sig við að vera kallaðar skinkur, guggur og jafnvel mellur, sjálfsvirðingarlaus fórnarlömb klámvæðingarinnar? Eru þær kannski sjálfar að koma sér upp afrekaskrá? Eða finnst þeim bara gott að ríða?
Mér finnst undarlegt hvað umræðan um kynhegðun og kynhlutverk er oft gunnúðug. Klám er ekkert nýtt fyrirbæri og það er kvenfyrirlitning ekki heldur. Samskipti kynjanna eru miklu flóknari en svo að það sé hægt að taka þau úr félagslegu og sögulegu samhengi og skýra þau út frá illum hvötum graðra karlmanna og ég stórefast um að klámvæðingin sé aðalskýringin á öllu þessu hórutali. Best gæti ég trúað að hvað sem allri klámvæðingu líður njóti konur almennt meiri virðingar nú en á fyrri hluta síðustu aldar.
Það að menn séu ólíklegri en áður til að gæta prúðmennsku þegar þeir koma fram opinberlega, segir kannski meira um þróun tjáningarfrelsis en kvenfyrirlitningar. Okkur ofbýður hórutal fullorðinna poppara þótt það hafi bara þótt spaugilegt þegar sveitaballatöffarinn kjamsaði á kjömmunum í den. Svo hlutgerving hvað? Af hverju er klámvæðingin svona rosalega nærtæk skýring á öllu sem þykir óþægilegt í samskiptum kynjanna?
