Fjölmiðar móta okkur. Hljóta að gera það. Fyrirtæki myndu ekki verja skrilljón trilljónum í auglýsingar ef þær skiluðu ekki hagnaði. Við sjáum líka áhrif kvikmynda og annarra miðla á það hvaða vörur ná vinsældum. Disney þetta Disney hitt, bleikt með glimmer fyrir stelpur og eitthvað öllu töffaðra fyrir stráka.
Ég held samt að við gerum stundum of mikið úr áhrifamætti fjölmiðla. Berum saman aðgengi barna og unglinga að ofbeldisefni og hryllingi í dag og fyrir 50 árum. Ef áhrif þess væru mikil þá hlytu blóðugar slátranir að vera næsta hversdagslegur atburður í dag en svo er alls ekki. Ofbeldi tíðkast jú, en það er bara engin nýlunda og hlutfallslega hefur dregið úr tíðni líkamsárása ef eitthvað er.
Annað dæmi eru þær kynjaímyndir sem börn alast upp við. Þrátt fyrir að framboðið af barnaefni aukist stöðugt, hefur framboðið af ímynd sterku stelpunnar verið næsta fátæklegt í gegnum tíðina og ég sé allavega ekki að nein bylting hafi orðið.
Þegar ég var að alast upp var Lína Langsokkur eina kvenhetjan sem barnaefni sjónvarpsins bauð upp á. Einhverntíma var Galdrakarlinn í Oz sýndur og Doróthea var náttúrulega sterk stelpa en það var einstakur atburður. Flestar stelpur teiknimynda og framhaldsþátta voru passívar prinsessur eða þá venjuleg börn, eins og Laura Ingalls og systur hennar sem þrátt fyrir væmni þáttanna voru sterkar stelpur á sinn hátt en engar ofurhetjur þó. Allar vinsælu teiknimyndafígúrurnar voru karlkyns og þar sem kvenfígúrur á annað borð voru með, voru þær aukapersónur.
Barnabækur fjölluðu um stráka sem leystu ráðgátur, eltust við bófa og björguðu fólki úr lífsháska og stelpur sem stóðu sig vel í skólanum, gerðu góðverk og leystu konflikta á milli fólks.
Ég hef áreiðanlega fylgst betur með barnaefni sem höfðaði til drengja þegar mínir strákar voru að alast upp, svo eitthvað hefur kannski farið fram hjá mér en eina kvenhetjan sem ég man eftir frá þeim tíma er Pocahontas. Aðrar sterkar kvenpersónur voru skúrkar. Jákvæðu stúlkunar voru prinsessur sem náðu hápunkti tilveru sinnar þegar þær giftust prinsinum og litla hafmeyjan var jafnvel til í að fórna röddinni fyrir hann enda þótt hann gerði ekkert sérstakt til að verðskulda mikla fórn. Solla stirða jú, hún varð vinsæl um það leyti sem mínir hættu að nenna að horfa á barnaefni.
Ég veit hreinlega ekki hvernig staðan er í dag en þá sjaldan að ég sé sjónvarp er aðeins ein kvenhetja sem ég verð vör við í efni sem ætlað er börnum. Það er einhver hryllingur sem heitir Hannah Montana. Ég hef aldrei kvalið sjálfa mig á því að fylgjast með lengur en 3 mínútur í senn en mér sýnist henni vera ætlað það hlutverk að brúa bilið milli prinsessunnar og sterku og sjálfstæðu stelpunnar.
Þegar maður skoðar þær kynjaímyndir í barnabókum og barnakvikmyndum síðustu 50 ára sem helst blasa við, þá verður maður eiginlega dálítið hissa á því að stúlkur geri yfirhöfuð nokkuð annað en að bíða eftir prinsinum. Staðreyndin er hinsvegar sú að stúlkur fara í háskóla og verða læknar og lögfræðingar og ef þær á annað borð stofna til sambúðar, þá er það ekki til að þjóna prinsinum heldur reikna þær með að hann taki þátt í heimilisstörfum og spyrji þær álits áður en hann fer á fasanaveiðar.
Mér finnst stórmerkilegt að framleiðendur barnaefnis skuli ekki leggja meira upp úr kvenhetjum á þessum jafnréttistímum. Þær sterku stelpur sem á annað borð koma fram, raka inn gulli svo þeir ættu að sjá sér hag í því. En þrátt fyrir að veruleikinn sem við lifum við sé sterkar konur, ráðvilltir karlar og svo nokkur valdamikil jakkaföt sem fáir samsama sig, þá lifa kynjaímyndirnar; hetjan og prinsessan, góðu lífi í kvikmyndum og bókum sem höfða til barna. Ekkert verra lífi nú en fyrir 50 árum eftir því sem ég fæ séð.
Nú hef ég ekkert á móti því að börn sjái dáðadrengi og prinsessur en á mér brenna tvær spurningar:
-Hafa fjölmiðlar mikil áhrif á neyslu okkar en lítil áhrif á lífsviðhorf og siðferði?
-Getur verið að það sé ekki markaður fyrir fleiri en eina kvenhetju á hverja kynslóð barna?
