Út um rassgatið á sér

Stundum efast ég um að fólk geti virkilega verið eins vitlaust og það gefur sig út fyrir að vera. Umræðurnar á Moggablogginu í framhaldi af uppákomu nokkurra aktivista í Kringlunni í gær eru gott dæmi. Hver bloggarinn af öðrum lýsir hneykslun sinni en virðist ekki hafa áttað sig á því hvað málið snýst um.

Í viðtali við talsmann hópsins kemur greinilega fram að tilgangurinn var sá að mótmæla þeim gífurlegu völdum sem stórfyrirtæki hafa í heiminum. Uppákomum af þessu tagi er ætlað að vekja fólk til umhugsunar um það hvert það beinir viðskiptum sínum, vegna þess að völd risafyrirtækja á borð við Coca-cola, Nike og Alcoa, svo aðeins fáein séu nefnd, helgast af gengdarlausri neyslu og áhrifagirni almennings. Það eina sem getur dregið úr áhrifum stórfyrirtækja er að almenningur temji sér gagnrýna hugsun og hætti að hegða sér eins og sáluhjálp felist í ofneyslu.

Unga fólkið sem mætti í Kringluna í gær beitti friðsamlegum mótmælaaðferðum. Þau beittu ekki ofbeldi, frömdu ekki skemmdarverk, stöðvuðu ekki einu sinni vinnu. Það eina sem þau gerðu var að fremja afskaplega auðtúlkanlegan gjörning, þar sem neyslusamfélginu er líkt við trúarofstæki. Fyrir þetta eru þau úthrópuð á moggablogginu sem „lið“, „kjánar“ og „aumingjar“.

Slíkt er svosem ekki svaravert en þar sem ég er ritglöð í meira lagi og hef meiri löngun til að tjá mig hér en að fara í ræktina, ætla ég að koma á fram færi nokkrum athugasemdum:

Stórfyrirtæki eru ekki „höndin sem fæðir okkur“ eins og einn Mogginn kemst að orði heldur höndin sem heldur stórum samfélagshópum og jafnvel heilu menningarsamfélögunum í fátækt.

Einn Moggblogginn spyr hve mörg þeirra eigi i-pod. Ekki veit ég hvaðan sú hugmynd kemur að tækjaeign sé almennari meðal aktivista en annarra samfélagshópa en ég get upplýst hér og nú að sú hugmynd er alröng. Flestir aktivistar leggja sig fram um að forðast viðskipti við risafyrirtæki, kaupa ekki aðra hluti en þá sem þeir nota raunverulega og kaupa ekki nýja hluti heldur nýta frekar það sem aðrir hafa hent, bæði til að forðast að taka þátt í neyslufirringunni og til að draga úr sorpmegnun.
Einn talar um þau sem hræsnara af því að einhver þeirra liti á sér hárið og það sé nú ekki umhverfisvænt! Auðvitað dettur engum í hug í alvöru að líkja því að lita á sér hárið við mengun frá stórfyrirtækjum. Þetta er svona álíka skynsamleg röksemdafærsla og að segja að hver sá sem einhverntíma gerir sig sekan um ósanngirni gagnvart vini sínum, sé þar með búinn að fyrirgera rétti sínum til að mótmæla skipulögðum fjöldamorðum stjórnvalda.

Sumum finnst í sjálfu sér allt í lagi að mótmæla neysluhyggju, bara ekki í umhverfi eins og Kringlunni, þar sem fólk hefur hvað greiðastan aðgang að vörum sem eru framleiddar af þrælum og auglýstar eins og þær séu lykilinn að hamingju og velferð í heiminum. Vitanlega væri miklu þægilegra fyrir neyslusamfélagið að fólk væri bara látið í friði með sitt verslunaræði og mótmælendur héldu sínar samkomur úti í sveit þar sem þeir trufla engan og „höndin sem fæðir okkur“ getur tekið við meiri peningum án óþægilegra athugasemda en svona ykkur að segja; leikurinn var EKKI til þess gerður að auka þægindi nokkurs manns.

Ein mannvitsbrekkan bendir á að fólkið sé sjálft klætt „neysluvörum“. Vitanlega eru þau klædd neysluvörum, en ekki hverju? Allt sem við notum er neysluvara. Ég sé hins vegar ekki einn einasta mann í þessum hópi klæddan (eða bera á sér) þekkt vörumerki. Þar sem umræddur ruglubloggari komst inn í Lagadeild HÍ, getur hann varla verið svo heimskur að hann sjái ekki muninn á því að klæðast og nærast og að hlaupa hugsunarlaust á eftir öllu því auglýsingaskrumi sem er troðið upp á okkur frá blautu barnsbeini, nánast eins og það væru trúarbrögð. Öllu líklegra er að hann sé að vonast til þess að lesendur hans séu nógu vitlausir til að trúa því. Áfram heldur laganeminn og staðhæfir að greindarvísitala mótmælenda sé um og undir 30. Það er álíka trúverðugt og annað sem hann hefur um þetta að segja.

Mín skilaboð til laganemans Vilhjálms Andra Kjartanssonar eru þessi: Leggðu miiiikla vinnu í að læra skólabækurnar þínar gæskur. Þig skortir greinilega þá mælsku sem þarf til að fólk taki mark á þér og órökstutt skítkast mun ekki gagnast þér ef að því kemur að þú þurfir að rökstyðja mál fyrir rétti.

Til annarra sem ekki eru sáttir við uppákomur á borð við þessar: Gagnrýnið endilega þessi fáu ungmenni sem sjá eitthvað athugavert við það hvernig er staðið að svokallaðri alþjóðavæðingu (sem er í raun réttur hinna ríku samfélaga til að selja þeim fátæku og veiku og réttur ríkra fyrirtækja til að þrælka þá fátæku og veiku). Mótmælendur eru ekki yfir gagnrýni hafnir frekar en annað fólk. En gagnrýnið skoðanir þeirra og gagnrýnið aðferðir þeirra með rökum. Sleggjudómar um hárgreiðslu þeirra og órökstuddar getgátur um lifnaðarhætti þeirra eru ekki innlegg í umræðuna heldur illa lyktandi prump.