Kynfræðsluruglið

Í gær svaraði ég Lindubloggi um hina brýnu þörf á kynfræðslu í foreldrahúsum, við litlar vinsældir. Stend þó á því fastar en fótunum að endalaust blaður um kynferðismál sé unglingnum í skársta falli gangslaust og oftar en ekki dulbúin tilraun foreldra og samfélags til að ráðskast með einkalíf unga fólksins.

Móðir mín lagði töluvert upp úr kynlífsfræðslu þegar ég var að alast upp. Að sumu leyti var það ágætt. Ég fékk t.d. ekki taugaáfall við fyrstu blæðingar. Hún gaf mér einhverja hallærislega kynfræðslubók þegar hún taldi það tímabært og hélt umhyggjuríkan fyrirlestur um að fólk þyrfti aldrei að skammast sín fyrir hvatir sínar. Kannski hefur hana grunað að sá dagur rynni upp að mér yrði það á að fróa mér. Reyndar hafði ég uppgötvað sjálfsfróun meira en tveimur árum fyrr, án nokkurrar „fræðslu“ og skammaðist mín ekki baun. Taldi mig hafa gert uppgötvun og fannst í aðra röndina dálítið súrt að sjá að þessi iðja hefði verið stunduð um aldir.

Móðir mín vildi vel, það er ég sannfærð um, en tilgangur hennar með „fræðslunni“ var þó fyrst og fremst kynlífsforvarnir. Hún vildi fá að stjórna því hvenær ég byrjaði að stunda kynlíf og með hverjum. Ég var hlýðið barn og unglingur en í þessum efnum gerði ég nákvæmlega það sem mér bara sýndist, þegar mér sýndist, með þeim sem mér sýndist, eins oft og mér sýndist. Þegar móðir mín hóf síðasta fyrirlestur sinn um það hversu mikilvægt væri að vera í alvarlegu ástarsambandi áður en stóru skrefin væru tekin ásamt fullyrðingum um að samfarir væru afskaplega sársaukafull reynsla í fyrstu skiptin (sem stangast reyndar á við mína reynslu) sat ég ennþá undirleit og kinkaði kolli. Ég hafði þá þegar lifað nokkuð reglulegu kynlífi í tæp tvö ár og það var ekki vegna þess að hún hefði ekki verið margbúin að fara í gegnum svipaðar ræður áður en til þess kom.

Ég man kynfræðslutíma í skólanum. Hjúkrunarkonan kom og sýndi okkur getnaðarvarnir, m.a. smokka og notaði prik til að sýna hvernig ætti að koma þeim fyrir. Mér fannst þessi sýnikennsla kjánaleg. Ég og minn kærasti höfðum afrekað að nota þessar aulaheldu græjur án aðstoðar fullorðinna, rétt eins og kaffivélina, plötuspilarann og ýmsa flóknari hluti sem enginn sá ástæðu til að kenna okkur á.

Þegar ég fór að kenna í efstu bekkjum grunnskólans, kom fljótlega upp sú spurning hvort ekki væri nein kynfræðsla á stundaskránni. Ég kenndi ekki líffræði sjálf og sagði krökkunum að væntanlega yrði eitthvað komið inn á þessi mál í líffræðinni. Einn strákanna hótaði að æla á gólfið ef hann þyrfti að læra tíðahringinn einu sinni enn. Blessuð börnin vissu nefnilega nákvæmlega allt sem þau þurftu að vita um líffræðilegu hliðina. Þau vissu líka ýmislegt um undarlega kynhegðun sem ég hafði aldrei heyrt nefnda hvað þá meir. Einn drengjanna gat t.d. útskýrt hvers vegna væri ekki góð hugmynd að troða kókflösku upp í rassinn á sér. „Fræðslan“ sem börnin voru að sækjast eftir var aðallega staðfesting á því að þau væru kynverur. Þau vildu fá rök fyrir því hvers vegna þau ættu ekki að ríða. Að öðru leyti fannst þeim bara umræðuefnið spennandi, þau vantaði andskotans engar upplýsingar.

Ég hafði litlu við hina víðtæku þekkingu þeirra á kynlífi að bæta. Aðspurð staðfesti ég þá trú mína að yfirgnæfandi meirihluti fólks fróaði sér og það væri hið besta mál. Ég predikaði notkun smokksins en sleppti því að öðru leyti að predika. Sá enga þörf á sértækum kynlífsforvörnum heldur en gaf þeim álit mitt niðursoðið:

Kynlíf, eins og allt annað í lífinu, lukkast best, ef maður fer varlega af stað, edrú, með einhverjum sem maður treystir, gerir varúðarráðstafanir og hættir við ef manni líst ekkert á það.

Þetta er auðvitað engin fræðsla heldur bara ákveðið viðhorf og viðhorf elur maður upp í börnunum sínum, smátt og smátt. Það er ekki hægt að kenna sjálfsvirðingu og samskipti með alvarlegu samtali þegar liðið er að eigin mati fullorðið.

Ég held að í okkar upplýsingarsamfélagi sé yfirleitt lítil þörf á því að eyða miklu púðri í kynfræðslu. Uppeldið skapar viðhorfin og það tekur ekki nema 17 mínútur að fara í gegnum kynsjúkdóma, getnaðarvarnir og tíðahringinn. Unglingur sem hefur alist upp við andstöðu gegn ÖLLU ofbeldi mun hvorki beita kynferðislegu ofbeldi né láta það yfir sig ganga. Unglingur sem er alinn upp við sæmilega heilbrigð viðhorf til mannskepnunnar, lætur ekki einhverja bjána telja sér trú um að það sé æskilegt að prófa sig áfram við óvenjulegar kynlífsathafnir í partýi. Ef foreldrarnir eru ábyrgir er m.a.s. mjög ólíklegt að unglingurinn þeirra mæti í eftirlitslaus partý. Ef foreldrarnir líta á samkynhneigða sem jafn mikilvægt og rétthátt fólk og aðra, þá komast þau viðhorf til skila án þess að krakkinn finni sig knúinn til grátbólginna játninga um kynhneigð sína.

Synir mínir voru orðnir læsir löngu áður en þeir fóru að nota getnaðarvarnir og því full færir um að lesa leiðbeiningarnar án minnar aðstoðar. Ef annar þeirra fær klamma eða barnar stúlku án þess að ætla sér það er það ekki vegna þess að ég (eða skólinn) hafi vanrækt að kenna honum á smokk, heldur af því að hann ákvað að taka áhættu. Ég hef enga trú á því að synir mínir geri sig seka um að beita ofbeldi eða komi fram við bólfélaga sína eða maka af virðingarleysi og þó hef ég aldrei sest niður ábúðarfull á svip til að ræða við þá um kynferðismál. Ekki af því að mér finnist það erfitt, heldur af því að þegar ungt fólk á annað borð kann að hegða sér, er ekki nein þörf á því að fara í gegnum sérstakt prógramm. Samskipti kynjanna koma upp í umræðum á heimilinu, rétt eins og heimsmálin, fjármálin og umgengnin um sorprennuna. Þeir hafa stundum spurt um viðhorf mín í þessum efnum sem öðrum (börn sem eru alin upp við hispursleysi þurfa nefnilega ekki að pukrast) en ég hef aldrei fengið frá þeim spurningar um það hvernig fólk beri sig að við kynlífsathafnir. Ég held ekki að það sé vegna þess að þeir séu svo bældir eða haldi að ég tæki því illa. Ég held bara að bæði hafi þeir nægilegt hugarflug til að finna út hvernig best sé að bera sig, án minnar aðstoðar og að þeim finnist þægilegra að ræða kynferðismál við aðra en nánustu ættingja. Ég held líka að þegar foreldrar leggja mikið upp úr umræðum um kynlíf, helgist það meira af þeirra eigin þörf fyrir að vita hvað krakkinn er að hugsa en þörf unglingsins fyrir upplýsingar.